Çocuklar ve gençler de yetişkinler gibi stres yaşarlar. Bu stres pek çok farklı etkenden kaynaklanıyor olabilir. Örneğin, okulda başarılı olmak, yeni arkadaşlıklar kurmak, var olan arkadaşlıklarını korumak, ebeveynlerinin onlardan beklediklerini düşündükleri şeyleri yapmak veya öğretmenlerinin beklentilerini karşılamak stres yaratabilir.

Bazı durumlarda stresin olumlu katkıları da vardır. Örneğin, hissedilen bir miktar stres, önemli bir sınavda başarılı olmak için ya da bir spor aktivitesini gerçekleştirmek için bireyi teşvik eder. Ancak stresin fazlası, kişiyi gerekli olmayan, zorlu bir mücadeleye sürükler.

Yetişkinler, çocuklarının yaşadığı stresin bazen farkında olmayabilirler. Duygusal ve davranışsal işaretleri fark etmek, ortaya çıkabilecek olası sorunları teşhis etmek için önemlidir. Ayrıca bu stres faktörlerinin saptanmasıyla, ebeveynler çocuklarına yol gösterebilir ve zorlandıkları zamanlarda onlara destek verebilirler.

Aşağıda Amerikan Psikoloji Birliği’nin stres faktörlerini saptamak üzere sunduğu bazı önerileri bulabilirsiniz:

1. Davranıştaki olumsuz değişimleri takip edin. Özellikle genç ergenler için stresi fark etmek ve bunu söze dökmek zordur. Çocuklarda stres kendini davranış değişimi şeklinde gösterir. Örneğin, çocuklar asabi davranışlar sergileyebilirler ya da ruh hallerinde değişimler görülebilir. Ayrıca çocuklarda zevk veren aktiviteleri artık yapmak istememek, kaygılı olmak, okulla ilgili sürekli şikayette bulunmak, ağlamak, beklenmedik durumlara korku dolu tepkiler vermek, ebeveyne ya da öğretmene aşırı bağlılık, çok fazla ya da az uyuma, çok ya da az yemek yeme şeklinde de değişimler görülebilir. Ergenlik çağındaki gençlerin akranlarıyla çok sık zaman geçirmeleri ve sırlarını paylaşmaları gelişim sürecinin doğal bir parçası olsa da; aileden kaçınma, yeni bir grup arkadaşla tanıştıktan sonra eski arkadaşlarla görüşmeyi kesme, aile üyelerine aşırı derecede saldırgan ve düşmanca davranışlarda bulunma gibi durumlar da çocuğun önemli derecede stres yaşadığını gösteriyor olabilir. Yetişkinler bu tür davranışlarla karşılaştıklarında dikkatli olmalı ve uygun müdahalede bulunmalıdırlar.

2. Eğer çocuğunuz sık sık ‘‘hasta’’ hissettiğini söylüyorsa bu durumunun stres kaynaklı olabileceğini unutmayın. Stres karın ya da baş ağrısı olarak fiziksel semptomlar halinde kendini gösterebilir. Eğer bir çocuk çok sık okuldaki revire gidiyor, baş ve karın ağrılarından şikayet ediyorsa; hatta bu şikayetler belirli durumlar öncesinde -önemli bir sınav öncesi gibi- artıyorsa çocuk önemli derecede stres yaşıyor olabilir.

3. Çocuğunuzun başkalarıyla olan etkileşiminden haberdar olun. Bazen bir çocuk evde her zamanki davranışlarını sergilerken, okul ortamında alışılmadık şekilde davranıyor olabilir. Ebeveynler için, çocuklarının neler yaptığını bilmek adına çevreyle olan bağlantılarını takip etmeleri önemlidir. Diğer ebeveynlerle kurulan ilişkiye ek olarak, öğretmenlerle, okul yönetimiyle ve ders dışı aktivite liderleriyle iletişimde olmak; çocukların düşüncelerini, hislerini ve davranışlarını, hatta kaygının kaynağını anlamak için ebeveynlere yardımcı olabilir.

4. Dinleyin ve ifade etmesine yardım edin. Çocuklar çoğunlukla kelimelerin vurguları ve anlamları hakkında çok fikir sahibi olmadıklarından, yaşadıkları sıkıntılı durumları “endişeli”, “şaşkın”, “kızgın” ya da “öfkeli” gibi kelimeler aracılığıyla aktarırlar. Çocuklar ve ergenlerin stresi aktarma yollarından bir diğeri ise kendileri ya da başkaları hakkındaki olumsuz duygularını dile getirmektir. Örneğin, “Kimse beni sevmiyor”, “Ben aptalım”, “Hiç bir şey keyif vermiyor!” diyebilirler. Ebeveynler bu tür kelime ve ifadeleri dinlemeli, çocuğunun neden bunu söylediğini anlamaya çalışmalı ve stres kaynağını ifade etmekte ona yardımcı olmalıdır.

5. Destek alın. Ebeveynlerin, çocukların ve ergenlerin yaşadıkları stresin üstesinden kendi başlarına gelmeye çalışmalarına gerek yoktur. Eğer bir ebeveyn çocuğunun düzenli bir şekilde stres semptomları gösterdiğini düşünüyorsa konuyla ilgili bir uzmana başvurmalıdır.